Helmond - Kon. Ned. Mach.fabriek v/h E.H. Begemann (1872-1993)

Technisch-historische documentatie, juist voor en tijdens de sloop in 1993

Veldwerk met de slopers hard op de hielen

Deze studie dateert van 1993. Hij werd op verzoek van de gemeente Helmond opgesteld, direct na de sluiting en ontruiming van de bedrijfsruimten. Om precies te zijn, in februari 1993, in heftige kou en aanvriezende nevel. Zo werd dit verdwijnend industrielandschap - in zekere zin - toch nog voor het nageslacht bewaard.

Overzicht van het Begemann-fabrieksterrein (opgenomen in februari 1993). De drie belangrijkste bedrijfsgebouwen waren: de machinefabriek (M.F.), de gieterij (G.IJ.) en de constructiewerkplaats (C.W.). Daarnaast, de oude villa waarin de kunststoffenfabriek was gevestigd (K.F.). Omdat de villa niet gesloopt zou worden, is hiervan geen documentatie opgesteld. De bedrijfsinrichting in de villa was ten tijde van de documentatie al geheel afgevoerd.

Er was zéér weinig tijd voor een grondige opname van de aangetroffen situatie. De sloop was namelijk reeds begonnen. De on-site opname was dus noodgedwongen haastig.

Gelukkig bleek er een nog enigszins intact tekeningenarchief te zijn bij de afdelingen Technische Dienst en Tekenkamer. Dit materiaal is in detail gecorreleerd met de veldopnamen. Onderwijl vorderde de sloop gestaag.

Het was al met al een spannend karwei. De meeste gebouwen van Begemann werden in de loop der tijd steeds weer aangepast en uitgebreid. In de machinefabriek waren zeven opvolgende bouwfasen te onderscheiden. Het was fascinerend om dat allemaal boven water te krijgen. Zoals moge blijken uit deze set webpagina's.

De gieterij, opgebouwd in 1923: staal, baksteen en draadglas.

Een kader

De Koninklijke Nederlandsche Machinefabriek v/h E.H. Begemann in Helmond werd gesticht in 1872. Vele jaren speelde de onderneming een vooraanstaande rol in de Nederlandse nijverheid en industrie. Zoals zoveel Nederlandse bedrijven, raakte ook Begemann in de jaren 1970 in grote problemen. Tegen 1985 waren die onoverkomelijk geworden. De onderneming werd opgekocht door bedrijvendokter J. van den Nieuwenhuyzen en maakte vervolgens deel uit van de Begemann-groep, een bonte collectie opgekochte slechtlopende bedrijven, die als los zand aan elkaar hing. Dit nieuwe leven duurde slechts kort. In 1992-1993 werd het bedrijf in Helmond gesloten c.q. afgestoten door Van den Nieuwenhuyzen. De naam Begemann leefde nog wel voort al was het eigenlijke Begemann-bedrijf extinct.

Begemann werd bij de overname in 1985 opgesplitst in een tweetal autonome en onderling onafhankelijke bedrijven: Begemann Staalbouw B.V. en Begemann Pompen B.V. De twee ondernemingen waren samen gevestigd op het oorspronkelijke bedrijfsterrein, aan de Zuid-Willemsvaart, vlak tegen het stadscentrum van Helmond. Midden 1992 werd Begemann Staalbouw geliquideerd en Begemann Pompen verkocht aan een concurrent in Venlo. De Helmondse vestiging ging dicht.

Geheel los van deze perikelen - Begemann was, zeker in technisch-historisch opzicht, een uiterst belangwekkend bedrijf. In deze documentatie zullen verschillende aspecten van de meer technische bedrijfsgeschiedenis en -evolutie worden belicht. Daarbij komen aan de orde:

• de geschiedenis van de onderneming en haar belangrijkste producten
• de technische evolutie van het bedrijf
• nauwkeurige en gedetailleerde beschrijvingen van de belangrijkste gebouwen van het Begemann-complex (ruim 1,5 ha bebouwing!)

Op deze manier wordt een voorgoed verdwenen industrielandschap op evocatieve wijze vastgelegd en voor de vergetelheid bewaard.