Tilburg - Wollenstoffenfabriek A&N Mutsaerts (1984-1986)

Een 150 pk liggende 1-cilinder stoommachine

Louis Smulders & Co, Utrecht, bouwjaar 1906

De machinekamer van A.&N. Mutsaerts in 1915

Het lege ketelhuis bij Mommers dat herbestemd werd tot machinekamer

Opmeting van de aangetroffen situatie bij Mutsaerts

Het praatmodel om de ideeënuitwisseling op gang te brengen

De stoommachine wordt na demontage bij Mutsaerts overgebracht naar Mommers

De componenten worden met een zware kraan bij de nieuw ontworpen en gebouwde machinekamer bij Mommers naar binnen gehesen

De wederopbouw is bijna voltooid

De kelder onder de machine

De nieuw ontworpen elektro-hydraulische aandrijving van de installatie

Dit was een grandioos project! Ik kende deze stoommachine al sinds 1977. Toen was hij al een tijd buiten gebruik. Het Nederlands Textiel Museum, toen nog gevestigd in een oude fabrikantenvilla aan de Gasthuisring, was een directe buurman van de Wollenstoffenfabriek A.&N. Mutsaerts en het museum had een waakzaam oog gericht op de stoommachine die aldaar zachtjes lag weg te kwijnen. Maar het museum had geen plaatsingsmogelijkheid en trouwens ook geen ervaring met het behouden, restaureren, in beweging houden van grote machines.

En toen bleek het in 1984 mogelijk om te verhuizen naar het leegstaande Mommers-complex, een kilometer of wat verderop, aan de Goirkestraat. Aldaar stond een - leeg - ketelhuis, maar geen stoomketel of stoommachine. Het zou ideaal zijn als de stoommachine van Mutsaerts overgebracht zou kunnen worden naar Mommers.

De directie van het N.T.M. vroeg mij, een project op te zetten voor de overplaatsing naar en wederopbouw op de nieuwe museumlocatie. Het lege ketelhuis had de ideale afmetingen en ligging om als nieuwe machinekamer dienst te gaan doen. En de stoommachine kwam sterk overeen met de machine die voorheen Mommers in beweging had gebracht.

Alles paste dus als een pracht-puzzle in elkaar ....

Omvangrijk en complex project

Mijn projectopzet omvatte de volgende stappen:

• Opmeting en volledige technisch-historische documentatie van de aangetroffen machinekamer en stoommachine op de originele locatie, Wollenstoffenfabriek A.&N. Mutsaerts in Tilburg
• Demontage en transportklaar maken van de stoommachine door de technische museumstaf
• Transport door een professioneel transportbedrijf van Mutsaerts naar Mommers (de nieuwe locatie van het Nederlands Textiel Museum)
• Opmeting en zo volledig mogelijke documentatie van de bestaande, geheel leeg aangetroffen ruimte (in gebruik geweest als ketelhuis) op de nieuwe locatie, Wollenstoffenfabriek Mommers & Co., waar de machine opgesteld gaat worden
• Ontwerpen van de nieuwe situatie, te weten:
• machinekelder
• machinefundering
• machinevloer
• layout van de nieuwe machineopzet
• opstelling onderdelen in de kelder
• opstelling machine en generator op de machinevloer
• (niet-functioneel) tussendrijfwerk voor de generator
• machinekamerwanden met vide
• machinekamerdak met lichtkap
• electro-hydraulische aandrijfeenheid om de machine (met lager toerental) te kunnen laten lopen
• een smeersysteem-aanpassing waardoor continu (onbelast) lopen tijdens de museum-openingsuren mogelijk werd
• Ontwerpen van het door de stoommachine in beweging te brengen nieuwe drijfwerk in de museum-hoogbouw
• Bouw van de keldervloer, het opmetselen van de (bakstenen) fundering, het storten van de nieuwe machinevloer (met gewelfboogjes), het afwerken van de wanden (deels betegeld) en het maken en plaatsen van het dak met (afneembare) lichtkap door een professionele gespecialiseerde aannemer
• Bouw van een houten mock-up van het tussendrijfwerk door een restauratie-meubelmaker
• Inhijsen van de per dieplader aangevoerde machine-componenten door het transportbedrijf
• Wederopbouw van de stoominstallatie door de museumstaf
• Vervaardiging en opbouw van het nieuwe riemdrijfwerk in de hoogbouw door de museumstaf
• Bouw van de ontworpen nieuwe elektrisch-hydraulische aandrijfeenheid door een professionele gespecialiseerde machinefabriek
• Uitrichten en afstellen van de machine, de aandrijfeenheid en het riemdrijfwerk in de hoogbouw door de museumstaf
• Opleveren van een werkende installatie

Terloops kwam daar nog bij, het opstellen van diverse oude textielmachines in de hoogbouw, die door het nieuwe drijfwerk aangedreven zouden worden.

Dit alles onder mijn verantwoordelijkheid, advisering, begeleiding en leiding.

In 1985

Ruim voor de heropening van het NTM in de nieuwe behuizing, is de installatie opgeleverd. Sedertdien is hij voortdurend in beweging geweest, inmiddels dus al ruim meer dan 30 jaar.

Plattegrond van de nieuw ontworpen machine-installatie

Blauwdruk Mommers schoorsteen en economiser (voorverwarmer voor ketelvoedingswater met afgewerkte rookgassen, direct voor deze de schoorsteen in gaan)