Deze oorspronkelijk 880 meter lange spoorbrug staat tegenwoordig bekend als "de Waalwijkse fietsbrug". Hij is in 1882-1885 gebouwd als onderdeel van het Halve Zolen lijntje (de Langstraatspoorweg), dat in 1972 voor het laatst bereden werd. Sindsdien werd de brug aan zijn lot overgelaten. Locaal initiatief (één man en zijn dochter) kregen het voor elkaar dat de brug niet alleen behouden bleef, maar ook nuttig herbestemd werd. Het was een hele strijd, maar in 1992 was de brug gerestaureerd en kon hij in gebruik worden genomen als fietsbrug. De brug staat op de Rijksmonumentenlijst.
We beginnen met de huidige situatie. Het water is het Afwateringskanaal van 's-Hertogenbosch naar Drongelen.
1992 - de brug is pas gerestaureerd en wordt als fietsbrug in gebruik genomen. Feestelijke inwijding door minister Maij-Weggen. Op de fiets.
1985 - de rails van het Halve Zolen lijntje zijn opgenomen, behalve op de brug. Triest. Het regent toepasselijk.
1975 - zo leerde ik deze brug kennen - in principe nog berijdbaar, De laatste trein passeerde hier toen drie jaar eerder.
Juni 1884, tijdens de bouw, de Overlaat staat vrijwel droog
Oktober 1884, tijdens de bouw, de Overlaat begint in werking te komen
November 1884, tijdens de bouw. De brug staat alleen nog maar in de (donkerrode) ijzermenie.
Juni 1885, rond de oplevering. De foto is gemaakt vanuit de molen Hertogin van Brabant (1838). Deze staat even ten noordoosten van het oostelijk landhoofd van de doorlaatbrug, veilig achter de Leidijk (later Zeedijk geheten). De brug heeft inmiddels de eerste lagen witte verf ontvangen. De weg van links naar rechts op de voorgrond is de Rijks- en Provinciale weg richting Raamsdonk.
Nu we het toch over de Rijks- en Provinciale weg hebben .... Dit fragment van een bestektekening toont hetzelfde gebied als de voorafgaande foto.
De Baardwijksche Overlaat verloor door de voltooiing van de Maasmondverlegging (gestart 1883, gereed 1904) en de daarop aansluitende aanleg van het Afwateringskanaal van 's-Hertogenbosch naar Drongelen (gestart 1905, gereed 1910) haar functie - ze kwam (vrijwel) droog te staan, op enkele van de diepst gelegen delen na.
Al spoedig kwamen plannen tot ontwikkeling om de helft van de brug (26 van de 53 overspanningen) weg te halen. Als argument werd genoemd: de hoge onderhoudskosten. Ik betwijfel of dat de echte of echte reden was.
Ik denk namelijk dat men tegen een technisch probleem was aangelopen. We zagen al in de Inleiding tot de Halve Zolen pagina's dat in 1893, toen de brug pas 3 jaar in gebruik was, het zware kolenvervoer over het Halve Zolen lijntje werd afgebroken. De Baardwijksche brug was extreem lang en steunde op pijlers op een uitermate glibberige ondergrond (de oude overlaat) die zeer frequent lange tijd onder vrijwel stilstaand water had gestaan.
Mijn hypothese is dat de brug plaatselijk aan het glijden was gegaan en dus niet meer exact recht was. Dat probleem kwam bij meer lange doorlaatbruggen voor. Je moet bedenken dat tijdens de hoogtepunten van een inundatie het waterpeil in de Baardwijksche Overlaat zo hoog kon stijgen, dat de onderranden van de brugliggers onder water lagen! Als de brug inderdaad niet meer kaarsrecht was, komen er bij het berijden met zware treinen zijdelingse massakrachten in het spel, die de afwijking versterken. Zo kunnen gevaarlijke situaties ontstaan.
Bij de bestektekeningen voor de bovenbouw van de doorlaatbruggen op het Bossche Inundatieveld en de Baardwijksche Overlaat bevindt zich ook een tekening voor een speciaal viziertoestel (Bestek No. 836, Tekeningblad 8). Hiermee werd bepaald of de brug (nog) exact in lijn lag. Kennelijk had men slechte ervaringen opgedaan met dit type brug? Dat klopt ook wel, even voor de bouw van deze bruggen waren er in de Betuwe grote moeilijkheden geweest met een dergelijke doorlaatbrug. Weliswaar in houtconstructie, maar toch ....
Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant, 27 september 1910
Gedeeltelijk wijzigen van de doorlaatbrug over de Baardwijksche Overlaat in een aardenbaan - tekening, behorende bij het proces-verbaal van opname van 11 maart 1918
Klik je de link, dan opent zich de tekening op grote schaal in een apart tabblad.
In oktober 1944 vernielden terugtrekkende Duitse troepen het westelijk deel van de brug, dat wil zeggen, alles wat je in de eerste vier foto's aan de kop van deze pagina ziet. Het herstel begon in 1946. Men gebruikte voor het reparatiewerk 13 van de 17 overspanningen van het Drunense c.q. oostelijke deel van de brug. De daar weggenomen overspanningen werden op hun beurt vervangen door nieuw opgeworpen spoordijken.